-Adana’da cinayet izlemekten dolayı İdama mahkum edilen ermeni Hınçak Partisi lideri Karabet Gökdereliyan’ın cezası Fransız Elçisinin baskıları sonucu askıya alındı.
-Gökdereliyan, 1909 yılında yaşanan Adana iç savaşı ve Fransız işgalinde de örgüt başkanı olarak sahnedeydi ve binlerce insanın ölümünden de sorumlu idi.
-Gökdereliyan 1921 yılında Fransızlarla birlikte yurt dışına kaçtı.
Adana’da yaşanan Türk-Ermeni kanı çatışmalarının tarih sahnesindeki baş aktörü Karabet Gökdereliyan, azmettirici olarak işlenen bir cinayetten dolayı yakalandı ve Adana’da yargılandı. Kendisi 6 arkadaşının idamına karar verildi. Ancak Ermeni örgüt liderlerinin idam kararına itiraz edildi. Onaylanmak üzere temyize gitti. Ancak bu sırada Fransa’nın İstanbul Büyükelçisi Osmanlı hükümeti nezdinde idamlara itiraz etti. Osmanlı Sadrazamlığı ile Hariciye Nezareti (Dışişleri Bakanlığı) arasında yapılan yazışmalarda adı geçen Karabet Gökdereliyan ve arkadaşlarının cezalarının infazı ertelendi. Karabet Gökdereliyan ve suç ortağı Stephan Hayko’nun idam cezası ertelenerek müebbet hapse ve diğerlerinin de küreğe konulmasına karar verildi.
Osmanlı ülkesinde yaşanan 1896 yılı Ermeni isyanlarının Adanalı eylem liderlerinden Karabet Gökdereliyan ve arkadaşlarına verilen cezalara karşı yapılan yabancı müdahale ve baskıları sonucu idam infazı gerçekleşmedi. Gökdereliyan cezaevinde bir müddet cezasını çekti. 1908 yılında serbest kaldı. Adana yakınlarında Madama çiftliğinin bulunduğu yerde çiftliği vardı. Kozan’ın Bucak yöresinde de 1000 dönümlük ikinci bir çiftliği vardı. Adana’da yaşanan 1909 yılı iç savaşında Karabet Gökdereliyan ve arkadaşları olayları yönlendiren liderler olarak izlendi.Ancak Gökdereliyan, birdenbire kayboldu. Çiftliğine saklandı. Canını kurtardı.
Fransa’nın 1918 yılı Aralık ayında işgalinde de Gökdereliyan yine sahnede idi. İşgal süresince Adana şehir merkezinde ve Çukurova genelinde silahlı Ermenilerin liderliğini yaptı. Çok sayıda Türk insanının öldürülmesinden de sorumlu idi. Fransızlar Çukurova’dan çekilirken Gökdereliyan’da ayrılarak Kıbrıs’a gitti. Orada öldü.
İnsanara karşı işlenen bir suçun karşılığı hukukta cezadır. Gökdereliyan örneğinde olduğu gibi insan öldürmekten idama mahkum edilen bir Ermeni’ye verilen ceza siyasi baskılar sonucu infaz edilemedi. Ve yıllar süren savaş ortamında çok sayıda masum insanın da ölmesine neden oldu. Bu tarihi olayın ibret verici yanı ise: Yılanın başını küçükten ezmezsen bir gün olur canavar olarak karşına çıkar. Ve amacına uygun olarak da çok sayıda insanın kanının vahşice dökülmesine sebebiyet verir.
Aşağıda Karabet Gökdereliyan ile ilgili Osmanlı Arşivinde bulunan belgelerden örnekler veriyoruz.
OSMANLI ADALET BAKANLIĞINDAN SADRAZAMLIĞA GELEN YAZI
Sadaret Yüksek Makamı’na
28 Eylül 1896 tarih ve 560 numaralı Sadaret yazısına cevaptır. Adana Ceza Mahkemesi
tarafından yedi Ermeni’nin idamına karar verilmediği, iç güvenliği ihlal ile beraber başka
eylemlere giriştikleri ve Hınçakyan fesat komitesi memuru oldukları iddia edilen ve cinayetle
itham olunan Gökdereliyan Karabet ve Stephan Hayko’nun idamlarına ve suç ortakları olan
Ohannes ile Hamo’nun müebbeden küreğe konulmalarına adı geçen mahkeme tarafından
karar verilerek hükme ait evrakın 25 Ekim 1896 tarihinde Temyiz Mahkemesi’ne gönderildiği
Adana İstinaf Mahkemesi Savcılığı’ndan gelen 7 Kasım 1896 tarihli resmi yazıda ifade
olunmuştur. Bu hususta gereği tarafınıza bırakılmıştır.
19 Kasım 1896
Adliye Nazırı
[Abdurrahman Nureddin Paşa]
SADRAZAMLIĞIN CEVABI
Hariciye Nezareti’ne
25 Eylül 1896 tarihli ve 2691 numaralı yazıya cevaptır.
Fransa Büyükelçiliği’nden ifade edildiği gibi Adana Ceza Mahkemesi tarafından yedi
Ermeni’nin idamına karar verilmemiş, iç güvenliği ihlal ile beraber başka eylemlere teşebbüs
ettikleri ve Hınçakyan fesat komitesi memurlarından oldukları iddiasından dolayı cinayetle
itham olunan Gökdereliyan Karabet ve Stephan Hayko’nun idamlarına ve suç ortakları olan
Ohannes ve Hamo’nun müebbeden küreğe konulmalarına adı geçen mahkemece karar
verilerek hükme ait evrakın Temyiz Mahkemesi’ne gönderilmiş olduğu Adana İstinaf
Savcılığı’nın yazılı bildirimine atfen Adliye Nezareti’nden cevap yazısı ile bildirilmiş
olduğundan gereğinin yapılmasına gayret gösterilmesi.
BOA. A.MKT. MHM. 617/9
1 yorum:
Zaten binlerce Türk öldüren haydutlar nedense idam cezasından kurtuluyorlar.
Yorum Gönder