-Tarihciler Cezmi Yurtsever ve Yusuf Delikoca, Ahmet Kaytancı Saimbeyli’de bir araya geldiler. Tarihi Haçin kentinde araştırmalar yaptılar.
-Kalekilise yakınındaki Osmanlı döneminde yaptırılan 7 katlı gökdelen özelliği taşıyan Marsahanane binasının harabelerinin perişan hali karşısında tarihçiler duygulandı.
-Kale yakınındaki sit alanı” olan yerde yapılan bina inşaatları ise tarihi dokuyu tahrip eder özellikler gösteriyor.
Adana’nın Torosdağları vadisinde Kozan’ı Kayseriye bağlayan tarihi kervan yolunun geçtiği vadi içinde bulunan Saimbeyli ilçesinin orta yerindeki Kalekilise tarihi yapının batısında Osmanlı döneminde yaptırılan yüzyıllık gökdelen binasının harabeleri bulundu. Tarih Araştırmacısı Yusuf Delikoca ile birlikte Saimbeyli’ye gelen Tarihci Cezmi Yurtsever, Kalekilise bölgesinde araştıralar yaptı. Ve Osmanlı döneminde yaptırılan yüz yıllık gökdelen binası hakkında açıklamalar yaptı.
“ Saimbeyli’ye yerel araştırmacı ve eğitimci Sayın Ahmet Kaytancı’yı ziyaret etmek üzere geldim. 2 Ağustos 2009 Pazar günü Saimbeyli ilçesinin orta yerindeki tarihi Kalekilise yöresinde araştırmalar yaptım. Kalenin batı tarafında ve dik bir yar üzerinde çevre duvarları bulunan tarihi bina harabesi dikkatimi çekti. Ve aynı bina hakkında sayın Ahmet Kaytancı şu açıklamaları yaptı: “Burası Osmanlını son zamanlarında Haçin olarak bilinen Ermenilerin yoğun olarak yaşadığı şehirde MARHASAHANE adıyla yaptırılan 7 katlı binanın ayakta kalan harabesidir. Bina 7 katlı olarak yaptırılmış. Şimdi zeminden 4 katının dış çevre duvar kalıntısı görülüyor” dedi. Tarihi Haçin şehri ile ilgili fotoğraf arşivinde araştırmalar yaptım. 1900’lü yılların başlarında Amerika’dan gelen Ermeni asıllı mimar ASADOR’un çizimini ve inşasını gerçekleştirdiği 7 katlı Marhasahane binasının fotoğrafını buldum. Adı geçen Marhasahane binası o dönemin şartlarına göre bir Gökdelen idi. Çukurova’da Adana şehir merkezinde en büyük bina 3 katlı iken Torosdağlarının zirvesindeki Vadi ortasında kurulan tarihi Haçin (Saimbeyli) şehrinde 7 katlı taş binanın olması ilginç bir olay. Adı geçen Marhasahane binası kurtuluş savaşı esnasında 1920 yılı ekim ayı sonlarında yakılarak enkaz haline getirilmişti. Tarihi Haçin Marhasahane/ Gökdelen binası içinde banka, kilise, işyerleri bulunuyordu. Çukurova’nın mimari tarihinin tanığı olan Marhasahane binasının korunması gerekir”.
TARİHİN GÜNDEMİNDE HAÇİN
Osmanlının son döneminde Adana vilayetinde yaşanan siyasi olaylar çatışmalar ve savaşlarda Haçin’in ismi sık sık geçer. Bunun nedeni ise Haçin’de kalabalık bir Ermeni nüfusunun yaşamasıdır. 1880’li yılarda 2-3 bin arasında hane bulunduğu hakkındaki bilgiler belgelere yansır. 1910’lu yılara gelindiğiunde bu sayının kişi bazında 15-20 bin civarında olduğunu da söyleyebiliriz. Haçin’li Hamparsum Boyacıyan ile daha sonra hukukçu olarak Karabet Çallıyan’ın katıldığı olaylar hakkında Osmanlı Arşivinde çok sayıda belge var. Boyacıyan, 1909 yılında Kozan sancağından mebus olarak Osmanlı parlamentosuna girdi. Çallıyan ise 1909 yılında yaşanan Adana iç savaşında Ermeni tarafının siyasi parti liderleri arasında idi. Çallıyan yıllar sonra 1919 içinde Fransız yönetimi tarafından Haçin’e Kaymakam olarak tayin edildi. Mart-ekim 1920 aylarında süren Haçin savaşları çok kanlı olaylara yol açtı. Şehir merkezinde bulunan ve sayıları 500’ü bulan Türkler vahşice katledildiler. Olayların bitiminde Çallıyan ve komitacılar, Ermeni siviller de etkilendi. Sayıları 300 küsür Ermeni silahlı Aram Çavuş ve arkadaşları kaçarak Tılan değirmenine ve oradan da Ceyhan’a kaçtılar. Bu anlatılanlar olayların kısa özetleridir. Aradan geçen süre içinde yakınlarda ABD’de yaşayan Haçinli Ermeniler www.hadjine.com sitesini açtılar. Haçin’in tarihi fotoğraflarını tanıttılar. Ve olaylar hakkında İngilizce metinler yazarak bilgiler verdiler. Anadolu’da ve Çukurova’da yaşanan Ermeni olaylarında Haçin’in ayrı bir yeri ve önemi vardır. Bu bakımdan günümüzde bile Saimbeyliye girdenler tarihi haçin şehrinin izlerini görebilirler. Görülen her eser örneğin kalekilise, 7 katlı marhasahanenin enkazı ve manastır binası bunların başında gelir.
Sizleri de Saimbeyli’ye gitmeye ve tarihi Haçin şehrini görmeye davet ediyorum.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder