-Ermenilerin Yardım kuruluşu olan AGBU’nun arşivinde bulunan Adana’daki Ermeni Yetimler Okulu fotoğrafı Eğitim tarihinin de kıymetli bir belgesidir.
-Adana’da yaşanan 1909 iç savaştan sonra açılan okulda önce Ermeni çocuklar, daha sonra da Türkler eğitime alınmıştı.
-Adana Fen Lisesinin tarihi TAŞBİNA’sı olarak da günümüze kadar hizmet veriyor.
İnternet Ortamında gezinirken bulduğum Ermeni Yardım Organizasyonu AGBU’nun Enver Paşa Yetimler Okulu konulu fotoğrafı hayallerimi canlandırdığı kadar düşündürücü idi. 1988-2006 yılları arasında Tarih öğretmeni olarak çalıştığım Adana Fen Lisesi’nin tarihi taş binasının kuruluşu ve yaşanan olaylarla ilgili hatıralarının bilgi ve belgelerini derlemeye büyük özen göstermiştim. Ve bu amaçla okulda da Cumhuriyet Eğitim Müzesi açmıştım. Amatör olarak açtığım Müze Milli Eğitim ve Valililiğin daha da önemlisi okul idaresinin ilgisizliği yüzünden kapanmak zorunda kalmıştı. O günleri yaşayan öğrencilerim iyi bilirler ki tarih derslerini büyük bir coşku içinde yaparken görsel belgeleri de sık sık kullanıyordum.
Okul binasının tarihi özelliği ilk anda seziliyordu. Çatısı ,kiremitleri, duvarları pencere görünüşleri iç koridorların durumu, sütunları, sınıfları ile kendi özgü bir yapı idi. Sıcak yaz mevsiminin yaşandığı Adana’da Avrupai özellikte bir bina idi.
Binanın yapılış tarihi de ilginç idi: 1909 yılında yaşanan Adana iç savaşından sonra Ermeni yetim çocukları için yaptırılmıştı. Zamanın Adana Valisi Cemal Paşa’nın gayretleri, Adanalı zenginlerin de yardımları sayesinde Yetimler okulunun yapımı sonuçlandırılmıştı. Okul, yapılışından sonra farklı isimler almıştı. Ama 1. Dünya Savaşı yıllarında Enver Paşa Dar-ül-eytamı (Enver Paşa Yetimler Okulu) olarak biliniyordu. Adana’da yaşanan ve belgelerde “İğtişaş” (karışıklık, anarşi) olarak da geçen olaylar sonrası 6 bin civarında Ermeni hayatını kaybetmiş, Türkler den de 5 bine yakın insan ölmüş, Adana şehri harabeye dönmüştü. Osmanlı hükümetinin 10 bin altın lira yardım yapması sivillerden zengin olanların da destekleri ile yapılan okulun açılışında Cemal Paşa bulunmuştu. 1915 yılındaki Ermeni tehciri (göç) olayı esnasında bile okulda Ermeni yetim öğrencileri vardı. Bir ara Türk asıllı öğrenciler de okulda askeri eğitim yapmıştı. Ama Adana’nın Fransız işgali esnasında okulun tarihi binası karargah olarak kullanılmıştı. Milli mücadeleden sonra ise Türk Yetimler okulu, Kız öve Erkek Muallim Mektebi olarak da hizmet vermişti.
Ermeni arşivlerinde bulduğumuz siyah beyaz fotoğrafta okulun önünde, çatısında ve iç kısmında dolaşan, oturan çok sayıda öğrenci görülüyor. Bu çocuklar Ermeni asıllı, Ama en nihayet insan. Hepsi de masum. Hayatın kendilerine hazırlayacağı sürprizlerden de habersiz. Hani derler ya “Büyüklerin yaptığı hataların cezasını çocuklar çeker” diye…Sanki bu sözler onlar için söylenmiş. Fransız işgaline tam destek veren Ermeni çevreler savaşı kaybetmenin faturasını da yaşadılar. Nerede ise 900 yıla yakın zamandır yaşadıkları toprakları terk ederek Ortadoğu, Avrupa ve ABD’ye göç etmişlerdi.
Okulda görev yaparken çatı katında bulunan odaların duvarlarında elle yazılmış yazı ve resimleri görmüştüm. Her biri bir çocuğa ait olan şekiller bir hatıranın ürünü idi. Ve sadece onlara baka kalmıştım. Şimdi örneğini sunduğum Adana Enver Paşa Yetimler Okulu fotoğrafı hayallerimi canlandırdı ve beni o günlere götürdü.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder